برآورد دههی سوم مناسبات راهبردی جمهوری اسلامی ایران و سوریه؛ همگرایی بیشتر یا گسست

به دنبال حادثهی 11 سپتامبر و ایجاد تحولات اساسی در منطقهی خاورمیانه، آمریکا و متحدان غربی و منطقهای آن، محور مقاومت شامل ایران، سوریه، مقاومت اسلامی را بزرگترین تهدید و رقیب خویش در منطقه میدانند. ازاینرو با اجرای سناریوهای مختلف سعی کردند این محور را از بین برده یا آن را تضعیف کنند. انزوای بینالمللی سوریه و فشارهای شدید به این کشور در پی قتل رفیق حریری، نخستوزیر اسبق لبنان و مخالفت شدید سوریه با حملهی آمریکا به عراق؛ افزایش فشارها به ایران در پروندهی هستهای این کشور؛ و صدور قطعنامههای تحریمی از جانب شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران و همچنین آغاز دو جنگ 33 روزهی تابستان 2006 علیه حزبالله و جنگ 22 روزهی زمستان 2008 علیه حماس در غزه، از جمله اقداماتی بود که آمریکا در پس حادثهی 11 سپتامبر، اشغال افغانستان و عراق، ارائهی طرح خاورمیانهی بزرگ و خاورمیانهی جدید، برای حذف محور مقاومت در منطقه انجام داده بود. یکی از مهمترین اقدامات صورت گرفته توسط آمریکا و متحدانش، سناریوی ایجاد فاصله و جدایی بین جمهوری اسلامی ایران و سوریه بود تا از این طریق حلقهی حمایت ایران از جریان مقاومت که توسط سوریه مستحکم شده بود، از بین برود و با این اقدام، نه تنها اسرائیل تهدید مهم و حیاتی علیه خود یعنی مقاومت اسلامی را سرکوب نماید، بلکه عمق نفوذ ایران در منطقه و برگهی برندهی ایران در خاورمیانه نیز از دست این کشور خارج گردیده و با این کار، منافع آمریکا، غرب و کشورهای عربی همراه با آن در منطقه نیز تضمین گردد. ازاینرو آمریکا و متحدانش با انجام اقدامات متعدد از جمله ترغیب و تشویق سوریه به دوری از ایران، با گرایش به سمت غرب و کشورهای عربی؛ شرکت دادن این کشور در اجلاس آناپولیس؛ اجلاس چهارجانبهی دمشق با حضور فرانسه، ترکیه، قطر و سوریه؛ ارائهی مشوقهای اقتصادی به سوریه؛ آغاز دورهی جدید گفتوگوهای اسرائیل و سوریه با میانجیگری ترکیه؛ و تلاش برای حل منازعات میان کشورهای عربی، سعی کردند سوریه را از ایران دور سازند. اما شرایط و تحولات منطقهای مانند روی کار آمدن دولت نهم و دهم در ایران؛ پیروزنشدن اسرائیل در عملیاتهای نظامی خود علیه حزبالله لبنان و حماس؛ عدم کسب موفقیت توسط آمریکا در صحنهی عراق؛ و وجود اختلاف عمیق میان کشورهای عربی و تغییر برخی نظامهای سیاسی در منطقه بهویژه مصر، موجب شد این سناریو نیز با موفقیت روبهرو نگردد. افزایش فشار به ایران و سوریه، نه تنها این دو کشور را از هم دور نساخت بلکه موجب تقویت گرایشهای این دو کشور به یکدیگرنیز گردید.